16/01/2024
Door Ad Spijkers
In de zorg is het van belang om de gehele interactie tussen mens en robot transparant in kaart te brengen.
'Meer transparantie in de interactie tussen mens en robot' is de conclusie van het interdisciplinaire onderzoeksproject 'Responsible Robotics'. Het project van onderzoekers van de Technische Universität München en de Universität Graz werd eind 2023 voltooid. Een in het project ontwikkelde datarecorder helpt om alle processen die betrokken zijn bij het gebruik van een zorgrobot vast te leggen en zichtbaar te maken. Én begrijpelijk voor iedereen die bij het proces betrokken is.
Eisen aan zorgrobots
Welke ethische, juridische en technische eisen moeten aan robots in de zorg worden gesteld om het vertrouwen daarin te bevorderen? Deze vraag stond in het onderzoeksproject centraal. Het onderzoeksteam omvatte technologisch sociologen, medisch ethici, robotica-onderzoekers en rechtsgeleerden. Deelnemers uit verschillende disciplines dus.
De onderzoekers wilden de sociale dimensie van technologie tastbaar maken. Het is belangrijk om potentiële effecten van innovatieve technologieën al tijdens het ontwikkelingsproces te identificeren. In de context van 'robotica in de zorg' kunnen robots de zorg ondersteunen in het dagelijkse werk. Maar tegelijkertijd kunnen ze ook belangrijke routines in de zorg fundamenteel veranderen. Daarom is het essentieel om de perspectieven van verpleegkundigen te integreren in het ontwikkelingsproces. Robots moeten verplegend personeel ondersteunen in hun werk en expertise, niet vervangen. De onderzoekers zien robotica als een flexibele technologie waarvan de sociale gevolgen afhangen van veel beslissingen en normen tijdens de ontwikkeling.
Minder aversie
In workshops en ook in een projectweek met studenten identificeerden de onderzoekers verschillende perspectieven op het onderwerp. De behoeften van de zorgverleners en degenen die verzorgd worden, werden besproken, evenals het verlangen naar innovatieve technologieën. Het perspectief van de verpleegkunde heeft minder ook aversie tegen technologie dan soms wordt aangenomen.
Verpleegkundestudenten zien robots eerder als een kans om processen te automatiseren en vervelende documentatietaken uit handen te geven. Ook verpleegkundige wetenschappers kijken nauwgezet of het daadwerkelijk beter gaat met ouderen en zorgbehoevende mensen door de inzet van robottoepassingen.
Transparantie
Een technologie die voortkwam uit dergelijke interdisciplinaire overwegingen is de datarecorder voor de zorgrobot Garmi van het Geriatronics Research Center van het München Institute of Robotics and Machine Intelligence (Mirmi). De recorder registreert het hele zorgproces en virtualiseert dit. Elke interactie met de robot wordt vastgel;egd, zodat onderzoekers bij een incident kunnen begrijpen wat er precies is gebeurd. Deze documentatie is van groot belang, vooral voor kwetsbare bevolkingsgroepen zoals ouderen en mensen met een lichamelijke of geestelijke beperking waarmee de onderzoekers te maken hebben.
Met behulp van de datarecorder worden alle processen en interacties, zoals de revalidatiebehandeling, verwerkt en zichtbaar gemaakt – virtueel en anoniem. Zo kunnen onderzoekers en hulpverleners begrijpen waarom iets mis is gegaan. Van bijzonder belang voor de ontwikkeling van de recorder waren niet alleen de experts uit de technische, sociale en juridische wetenschappen, maar vooral de betrokkenheid van degenen die later met de robots te maken zullen krijgen.
Foto: Andreas Heddergott, TU München