05/07/2023
Door Ad Spijkers
Systemen op basis van kunstmatige intelligentie kunnen inclusie en participatie van mensen met een beperking in de arbeidswereld bevorderen.
In 2020 woonden in Duitsland ongeveer 7,9 miljoen mensen met een beperking; ongeveer een derde is in de werkzame leeftijd. Het toenemende tekort aan geschoolde werknemers maakt het noodzakelijk om mensen met een beperking beter te integreren in het beroepsleven. Het Sozialgesetzbuch bepaalt dat werkgevers met meer dan twintig werknemers ten minste 5% van hun banen moeten geven aan mensen met een (ernstige) beperking met een vergelijkbare status.
Systemen op basis van kunstmatige intelligentie (AI) kunnen inclusie en participatie in de arbeidswereld bevorderen en mensen met een beperking in staat stellen op een zelfbepaalde en zinvolle manier te werken. AI-systemen kunnen de betreffende werknemers daar ondersteunen waar ze hun cognitieve of fysieke grenzen bereiken.
Daarbij kan het gaan om AI-oplossingen die communicatie vertalen in gebarentaal of om virtuele rollenspellen met AI-gestuurde avatars om sociale interactie te trainen. Het kan ook gaan om een op AI gebaseerde bril waarmee mensen met ontbrekende bovenste ledematen de cursor op het scherm kunnen besturen met hoofdbewegingen in plaats van een computermuis.
Omdenken vereist
Om het potentieel van AI-technologie te benutten, is echter een heroverweging in bedrijven en een systeemverandering in de arbeidswereld nodig. Dit staat in het whitepaper Mit KI zu mehr Teilhabe in der Arbeitswelt. Einsatzmöglichkeiten und Herausforderungen (Met AI naar meer participatie in de arbeidswereld. Kansen en uitdagingen) van het Plattform Lernende Systeme, dat zijn hoofdkwartier heeft in München.
De erkenning en waardering van individuele behoeften moet verankerd zijn in een inclusieve bedrijfscultuur en een barrièrevrije werkorganisatie. Onze manieren van leren en werken zijn net zo verschillend als wij mensen. De auteurs benadrukken echter dat AI-systemen tegenwoordig vaak worden ontwikkeld met het oog op brede doelgroepen en grootschalige marketing.
AI-technologie kan een belangrijk onderdeel zijn van een diverse en eerlijke werkomgeving. Er zijn echter hulpsystemen op maat nodig. Mensen met een beperking vormen geen homogene groep. Met de specifieke eisen van de medewerkers moet al in de ontwikkelingsfase rekening worden gehouden en deze moeten bijvoorbeeld in de opleidingsgegevens tot uiting komen. Zo zullen in industriële omgevingen individueel aangepaste AI-ondersteunde robots hand in hand kunnen werken met werknemers en ook werknemers met een handicap ondersteunen.
Risico's
Het gebruik van AI brengt ook risico's met zich mee die de uitsluiting van mensen met een beperking kunnen verergeren. AI-systemen kunnen bijvoorbeeld nadelen versterken wanneer ze worden getraind met gegevens die geen betrekking hebben op mensen met een beperking. Representatieve trainingsdata zijn een belangrijke voorwaarde voor meer deelname. De auteurs van de whitepaper bevelen aan om AI-onderzoek te baseren op de gebruiksgegevens van de betrokkenen. Ontwikkelteams moeten ook divers zijn en werknemers met een beperking moeten worden betrokken bij de ontwikkeling en introductie van AI-systemen in het bedrijf.
Ook kan werk complexer worden door het gebruik van AI en de eisen aan de kwalificaties van werknemers nemen toe. Voor medewerkers met een verstandelijke beperking kan de nodige bijscholing een grote hindernis zijn. Onderwijsaanbod moet daarom volgens de auteurs barrièrevrij en in eenvoudige taal beschikbaar zijn. AI-tools kunnen hier op hun beurt ondersteuning bieden door leermogelijkheden of websites automatisch te vertalen in begrijpelijke taal.
Whitepaper
De whitepaper Mit KI zu mehr Teilhabe in der Arbeitswelt. Einsatzmöglichkeiten und Herausforderungen is geschreven door leden van de werkgroep Werk/Kwalificatie, mens-machine-interactie van het Plattform Lernende Systeme. Aan de ontwikkeling van een workshop namen betrokkenen en vertegenwoordigers van verenigingen voor mensen met een beperking deel. In de whitepaper komen enkele workshopdeelnemers aan het woord. De whitepaper is gratis te downloaden.
Het platform Learning Systems is een netwerk van experts op het gebied van kunstmatige intelligentie. Het platform bundelt bestaande specialistische kennis en bevordert interdisciplinaire uitwisseling en maatschappelijke dialoog. De bijna 200 leden uit wetenschap, bedrijfsleven en samenleving ontwikkelen in werkgroepen standpunten uit over de kansen en uitdagingen van AI en benoemen opties voor een verantwoord ontwerp.
Ill. Plattform Lernende Systeme