Wordt de robot een zorgmedewerker?

Door personeelstekort, oplopende zorgkosten en hoge administratieve lasten staat de Nederlandse zorgsector onder druk.

Zijn robots en kunstmatige intelligentie hét antwoord op deze knelpunten? Volgens robot-onderzoeker Koen Hindriks van de Vrije Universiteit Amsterdam kan kunstmatige intelligentie zorgen voor efficiëntere, betere zorg en betekenisvollere communicatie. Dat geldt al voor taakgerichte functies zoals het rondrijden van medicijnen naar de juiste plek te leggen, zodat een zorgmedewerker de soms lange afstanden in een ziekenhuis niet hoeft af te leggen.

Maar robots worden ook al ingezet met een sociaal doel, bij bijvoorbeeld dementerenden. Zo lezen ze in sommige zorginstellingen verhalen voor, wat daginvulling geeft of helpt ontspannen. Ook helpen sociale robots dementerenden om positieve herinneringen op te halen, door vragen te stellen als: "Hoe ruikt het bos" of "Hoe voelt het zand?" Maar ook zijn er robots die dementerenden er aan herinneren dat het tijd is voor de koffie of medicijnen.

Robots en AI in de zorg?

Hindriks constateert dat het interpersoonlijke contact in de zorg is afgeschaald, omdat er geen capaciteit voor is. Daarom is veel zorg nu op afstand en komen chronisch zieken bijvoorbeeld niet vier maar nog maar een keer per jaar naar het ziekenhuis voor een controle. In plaats daarvan worden ze bewaakt vanuit huis, bijvoorbeeld door middel van vragenlijsten via e-mail. Hindriks: "Dat is heel sociaal arm en een gat waarin sociale robots kunnen springen. Maar die apparaten zijn heel kostbaar. Kunstmatige intelligentie, zoals een tablet of een app vergelijkbaar met ChatGPT (die er overigens nog niet is voor de zorg) is dan haalbaarder."

Hoe zo’n app er precies uit moet zien, moet nog beter worden onderzocht. Dat kan bijvoorbeeld een gezichtje zijn op het scherm, met wie je praat, in plaats van een gesprek met een zorgmedewerker. De echte empathie ontbreekt dan, maar het is wel een socialere en meer betekenisvolle interactie dan e-mails.

Hybride model

Stel iemand is chronisch ziek en zit langdurig thuis. Hoe kan een AI-app dan worden ingezet? Hindriks is voorstander van een hybride-model, waarbij bijvoorbeeld patiënt, zorgmedewerker, mantelzorger en kunstmatige intelligentie samenwerken. "Een AI-app kan een sociale functie hebben en feitelijke vragen beantwoorden als 'Wanneer is mijn case manager beschikbaar?' Of de app kan vragenlijsten uitvoeren en er ook op doorvragen, net als een zorgmedewerker zou doen. 'O, u komt de trap niet meer op? Hoe komt dat? Bent u net gevallen of gaat u chronisch achteruit?'.

AI analyseert die informatie en stuurt die naar de case manager. Hierdoor weet deze bijvoorbeeld dat de mantelzorger of patiënt hulp nodig heeft. Kunstmatige intelligentie zorgt op die manier voor efficiëntie, betere zorg en een betere beleving voor iedereen."

Uitdagingen

De inzet van AI is niet zonder uitdagingen. Als zo’n app een vragenlijst afwerkt en vraagt: "Hoe gaat het met uw persoonlijke relaties?" Als de patiënt dan emotioneel wordt omdat bijvoorbeeld recentelijk familieleden zijn overleden, moet de robot niet doen of die hij begrijpt. Dan moet de AI kunnen zeggen: "Hier moet ik even niks doen en zorgen dat de zorgmedewerker weer in beeld komt". ChatGPT bijvoorbeeld is bereid om overal iets over te zeggen, maar dat is in dit soort situaties niet gewenst. De chatbot moet geen medische adviezen gaan geven.

Kunstmatige intelligentie is niet feilloos en privacy is ook een dingetje. Volgens Hindriks is het niet de bedoeling om AI zomaar overal in de zorg in te zetten. "We moeten goed onderzoeken hoe we ervoor kunnen zorgen dat de data van patiënten op een verantwoorde manier wordt verwerkt. Het kan bijvoorbeeld dat de Rijksoverheid of zorginstellingen zelf zo’n app aanbieden. Om fouten te signaleren, is het belangrijk dat er altijd mensen zoals zorgmedewerkers blijven meekijken."

Foto: PxHere